Gebiedsontwikkkeling zonder het inzetten van het instrument van onteigening: stedelijke herverkaveling zou dat mogelijk kunnen maken. Het instrument van herverkaveling heeft zijn nut bewezen op het platteland. Op dit moment worden in het kader van de Omgevingswet de mogelijkheden voor het inzetten van dit instrument in de stad verkend.
Stedelijke herverkaveling in de Omgevingswet
De voorbereidingen voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn in volle gang. Daarbij zullen nieuwe instrumenten in werking treden. In dat kader wordt nu nagedacht over het instrument stedelijke herverkaveling. Stedelijke herverkaveling is het (op slimme wijze) ruilen van grondbezit tussen private partijen om nieuwe ontwikkelingen in stedelijk gebied mogelijk te maken. Dit kan op vrijwillige basis gebeuren, maar in Nederland is daar nog nauwelijks ervaring mee opgedaan. Welke positie zal het instrument stedelijke herverkaveling in de Omgevingswet krijgen?
Wat houdt het instrument nu in?
Bij stedelijke herverkaveling wordt vooralsnog uitgegaan van het principe waarbij grondeigenaren en gebruikers op basis van vrijwilligheid hun gronden inbrengen en hun wensen over de invulling van het gebied en de verdeling van eigendom kenbaar maken. Samen maken deze partijen een gebiedsplan met als uitgangspunt dat geen van de betrokken partijen er slechter van mag worden. De gedachte is dan vervolgens om met ieders inbreng van gronden het gebiedsplan te realiseren waarbij aan de wensen van alle grondeigenaren wordt voldaan. Het voordeel van een dergelijke constructie bestaat eruit dat gronden niet aangekocht hoeven te worden door de overheid maar in eigendom blijven van de betrokken partijen in het gebiedsplan. Als gevolg daarvan hoeft niemand onteigend te worden en hoeven gronden evenmin voorgefinancierd te worden door overheden, hetgeen de kosten van herontwikkeling lager maakt.
Pilots en experimenten
Op dit moment worden in het kader van de voorbereiding van de Omgevingswet pilots en experimenten uitgevoerd, waarbij door het Ministerie van IenM in samenwerking met het Ministerie van BZK, de TU Delft en de Radboud Universiteit wordt onderzocht of een wettelijke regeling van stedelijke herverkaveling aan de Omgevingswet kan worden toegevoegd. De pilots bestaan bijvoorbeeld uit herverkaveling van te structureren bedrijventerreinen of het tegengaan van leegstand in krimpregio’s.
Uit de pilots en expertmeetings die tot op heden hebben plaatsgevonden is al wel duidelijk geworden dat onderdeel van een wettelijke regeling zal moeten bestaan uit een instrument dat voorziet in een wettelijke herverkaveling met gedwongen grondruil indien de collectieve doelen niet op basis van vrijwilligheid kunnen worden gerealiseerd.
De wijze waarop een en ander zal worden uitgewerkt in een wettelijke regeling, is tot op heden niet duidelijk. Ook om deze reden kan reikhalzend worden uitgekeken naar het ontwerp voor de Omgevingswet!
Bronnen:
Br. Min. Wonen en Rijksdienst d.d. 26 april 2013 beantwoording kamervragen Actieagenda Bouw, kenmerk 2013-0000256402
.
TK 2012/13, 33 400 XII, nr. 75, p. 22
. Rijksbegroting 2014, Wonen en Rijksdienst, 33 750, XVIII, nr.2, p. 29.
